به نام خدا
*حسادت و آثار شوم آن
حسادت یعنی آرزوی زوال نعمت از دیگری . حسود کسی است که از وجود نعمت و خیر وخوبی وآسایش وراحتی ورفاه وپیشرفت در دست دیگری ناخشنود وناراضی وخشمگین است و دوست ندارد که دیگری از این امور برخوردار باشد امیرالمومنین (ع) می فرماید: «اَلحَسُودُ یَغتاظُ عَلی مَن لا ذَنبَ لَهُ ؛ حسود نسبت به کسی که هیچ گناهی ندارد خشمگین می شود. (علامه مجلسی، بحار الأنوار، ج 73، ص 256 )حسد شعله ای در جان حاسد است که پیوسته شخص حسود درآن می سوزد، فرد حسود هراندازه حسادتش افزایش یابد ، رنج وعذابش بیشتر می گردد وپیوسته دچارکینه ودشمنی و غم واندوه وحسرت و ناراحتی وخشم واضطراب وبی قراری می باشد واز زندگی گوارا وباصفا وازنشاط وشادابی درونی محروم است وبه تدریج به افسردگی شدید نیزدچار میگردد. فرد حسود مدام در تصوررات وخیالات شیطانی است تا بتواند ضربه ای به محسود واردکند ویا آرزو می کند که خسارت و مشکلی برای او ایجاد شود. اگر محسودش دچار گرفتاری وحادثه وبلاء گردد ، احساس سرور وشادابی وخوشحالی می کند واگر پیشرفت وموفقیت وخیر وخوبی داشته باشد ، غمگین وناراحت می شود . حضرت علی (ع)دراین باره فرموده است: هر شخص دارای امتیاز و رتبه شایسته، مورد حسادت واقع می شود(خوانساری ، شرح فارسی غررالحکم، ج 4، ص 531 )پس اگر پیشرفتی ازنظر زندگی واقتصادی وعلمی وغیره دارید به خدا پناه ببرید واز خدا کمک بخواهید تاشما را از شر حسودان حفظ فرماید ودوسوره آخر قرآن (قل اعوذ برب الناس وقل اعوذ برب الفلق) را بخوانید که بسیار مؤثر است. فرد حسود در خشم وغضب الهی قرار دارد چونکه بد دلی وبدخواهی ودشمنی نسبت به دیگران را روش خود قرار داده ونیات شیطانی در دل دارد وبا حسادت خود نشان داده که از خدا راضی نیست و عملاً معتقد است که خداوند در حقش ظلم کرده است. کسی که حسادت نمی ورزد معنایش آن است که راضی به تقدیرات الهی است و باعمل ورفتار خود معتقد است که خدا عادل است وبه احدی ظلم روا نمی دارد واگر کسی نعمت ورشد و پیشرفتی داشته باشد از خدا می خواهد که اگر صلاح می داند به او نیز عطا فرماید. پس حسادت معنایش ناخشنودی از خداوند است وشخص حسود به چندین گناه وصفت رذیله دچار است: 1- حسادت2- تهمت 3- اهانت وتحقیر دیگری4- تکبر5- دروغ ودروغ پردازی 6- ناخشنودی وناخرسندی از خدا 7- نسبت دادن ظلم به خداوند در مقام عمل واعتقاد 8- بد دلی وبدخواهی ودشمنی نسبت به محسود 9ضرر وزیان رساندن به فرد مورد حسادت10- قهرکردن باکسی که نسبت به او حسادت می ورزد11-...
شهید محراب حضرت آیت الله دستغیب در باره حسادت و حسود پنین می فرماید:
حسداز گناهان قلبی واز بیماری های کشنده روانی است. حسد ، بلائی است خانمانسوز وفتنه ای است آتش افروز وخراب کننده دین ودنیا. هرکه از دیدن یا شنیدن نعمتی مانند مال وفرزند وفضیلت وکمالی مانند علم وشجاعت وسخاوت که دیگری دارا شده ، ناراحت وناخشنود وخشمگین شده ونتواند این نعمت وفضیلت را در او ببیند وگرفته شدن آن را از او آرزومند باشد خواه تنها گرفته شدن آن نعمت را از او بخواهد یا گرفته شدن از او ورسیدن به خودش را آرزومند باشد این حالت درونی ، حسادت است وصاحبش را حاسد وآنکه به او حسد می ورزند محسود می گویند واگر از اینکه دیگری نعمتی را دارا است کراهتی ندارد وگرفته شدن آن را از او نخواهد وتنها دارا شدن خود را به مانند آن آرزومند باشد این حالت را غبطه می گویند وغبطه در نعمت های دنیوی مباح ودر نعمت های آخرتی مطلوب است . باید دانست که تمام طبقات از زن ومرد ، دانا ونادان ، پست وشریف ، پروتمند وتهیدست ، توانا وناتوان در خط آلوده شدن به این بیماری کشنده هستند وبرهر مسلمانی واجب است که از آن باخبرباشد تا گرفتار نشود.
کتاب حسد ودروغ ازشهید آیت الله دستغیب ره ص17
**درروایتی آمده که امام صادق ع فرمود:
شش چیزدر مؤمن نیست
1-سختگیری 2-کارشکنی 3- لج بازی 4- دروغگویی 5- حسد ورزی 6- ستمکاری
عن الصّادق علیه السلام : سِتَّةٌ لاتَکونُ فِى المُؤمِنِ: اَلعُسرُ وَالنَّکَد وَالحَسَدُ وَاللَّجاجَةُ وَالکَذِبُ وَالبَغىُ؛
شش (صفت) در مؤمن نیست: سخت گیرى، بى خیرى، حسادت، لجاجت، دروغگویى و تجاوز. تحف العقول،چاپ انشارات جامعه مدرسین ص 377
شعر
توانم آنکه نیازارم اندرون کسی حسود را چه کنم کو خود به رنج در است
بمیر تا برهی ای حسود کاین رنجی است که از مشقت آن جز به مرگ نتوان رست
*شور بختان به آرزو خواهند مقبلان را زوال نعمت وجاه
سعدی
چند حدیث درباب حسادت:
1- امام صادق علیه السلام:
قالَ لُقمانُ لاِبنِهِ: وَلِلحاسِدِ ثَلاثُ عَلاماتٍ: یَغتابُ إِذا غابَ وَیَتَمَلَّقُ إِذا شَهِدَ وَیَشمَتُ بِالمُصیبَةِ؛
لقمان به فرزندش گفت: حسود را سه نشانه است: پشت سر غیبت مى کند، روبه رو تملّق مى گوید و از گرفتارى دیگران شاد مى شود.
(خصال، ص 121)
2- امام على علیه السلام:
اَلحَسَدُ عَیبٌ فاضِحٌ وَشُحٌّ فادِحٌ لایَشفى صاحِبَهُ إِلاّ بُلوغُ آمالِهِ فیمَن یَحسِدُهُ؛
حسادت عیبى رسوا و بخلى سهمگین است و حسود تا به آرزوى خود درباره محسودش نرسد آرام نمى گیرد.
(غررالحکم، ج2، ص164، ح2205)
3- امام على علیه السلام:
اَلحَسودُ سَریعُ الوَثبَةِ، بَطى ءُ العَطفَةِ؛
حسود زود خشمگین مى شود و دیر کینه از دلش مى رود.
(بحارالأنوار، ج73، ص256، ح29)
4- امام على علیه السلام:
اَلحَسَدُ لایَجلِبُ إِلاّ مَضَرَّةً وَغَیظا یوهِنُ قَلبَکَ وَیَمرِضُ جِسمَکَ؛
حسادت نتیجه اى جز زیان و ناراحتى که دلت را سست و تنت را بیمار مى گرداند به بار نمى آورد.
(بحارالأنوار، ج73، ص256، ح29)
5- امام صادق علیه السلام:
یَقولُ إِبلیسُ لِجُنودِهِ: أَلقوا بَینَهُمُ الحَسَدَ وَالبَغىَ، فَإِنَّهُما یَعدِ لانِ عِندَ اللّه الشِّرکَ؛
شیطان به سپاهیانش مى گوید: میان مردم حسد و تجاوزگرى بیاندازید چون این دو، نزد خدا برابر با شرک است.
(کافى، ج2، ص327، ح2)
6- امام صادق علیه السلام:
اَلنَّصیحَةُ مِنَ الحاسِدِ مُحالٌ؛
نصیحت و خیرخواهى از حسود محال است.
(خصال، ص 269)
7- پیامبر صلى الله علیه و آله:
اِستَعینوا عَلى قَضاءِ حَوائِجِکُم بِالکِتمانِ، فَإِنَّ کُلَّ ذى نِعمَةٍ مَحسودٌ؛
در برآوردن نیازهاى خود از پنهان کارى کمک بگیرید، زیرا هر صاحب نعمتى مورد حسد واقع مى شود.
(شرح نهج البلاغه، ج1، ص316)
8- پیامبر صلى الله علیه و آله:
إِیَّاکُمْ وَ الْحَسَدَ فَإِنَّهُ یَأْکُلُ الْحَسَنَاتِ کَمَا تَأْکُلُ النَّارُ الْحَطَب
از حسادت بپرهیزید، زیرا حسد نیکى ها را مى خورد چنان که آتش هیزم را مى خورد.
جامع الأخبار(شعیری) ص 159
9- امام على علیه السلام:
لِلّهِ دَرُّ الحَسَدِ ما اَعدَلَهُ! بَداَ بِصاحِبِهِ فَقَتلَهُ؛
آفرین بر حسادت! چه عدالت پیشه است! پیش از همه صاحب خود را مى کشد.
(شرح نهج البلاغه، ج1، ص316)
10- امام صادق علیه السلام:
سِتَّةٌ لاتَکونُ فِى المُؤمِنِ: اَلعُسرُ وَالنَّکَد وَالحَسَدُ وَاللَّجاجَةُ وَالکَذِبُ وَالبَغىُ؛
شش (صفت) در مؤمن نیست: سخت گیرى، بى خیرى، حسادت، لجاجت، دروغگویى و تجاوز.
تحف العقول،چاپ انشارات جامعه مدرسین ص 377
11- امام على علیه السلام:
اَلحَسَدُ یُضنِى الجَسَدَ ؛
حسد، بدن را فرسوده و علیل مى کند.
(غررالحکم، ح 943)
12- امام على علیه السلام:
اَلثَّناءُ بِاَکثَرَ مِنَ الستِحقاقِ مَلَقٌ وَ التَّقصیرُ عَنِ الستِحقاقِ عِىٌّ اَو حَسَدٌ؛
تعریف بیش از استحقاق، چاپلوسى و کمتر از استحقاق، از ناتوانى در سخن و یا حسد است.
(نهج البلاغه، حکمت 347)
13- امام صادق علیه السلام:
إِنَّ المُؤمِنَ یَغبِطُ وَ لایَحسُدُ وَ المُنافِقُ یَحسُدُ وَ لایَغبِطُ؛
مؤمن غبطه مى خورد و حسادت نمى ورزد، منافق حسادت مى ورزد و غبطه نمى خورد.
(غبطه آن است که آرزو کنى آنچه دیگرى دارد، داشته باشى بدون اینکه آرزوى نابودى نعمت دیگرى را داشته باشى و حسد آن است که بخواهى نعمتى را که دیگرى دارد، نداشته باشد).
(کافى، ج2، ص307، ح7)
14- پیامبر صلى الله علیه و آله:
رَأى موسى علیه السلام رَجُلاً عِندَ العَرشِ فَغَبَطَهُ بِمَکانِهِ فَسَأَلَ عَنهُ فَقالَ: کانَ لایَحسُدُ النّاسَ عَلى ما آتاهُمُ اللّه مِن فَضلِهِ؛
حضرت موسى علیه السلام مردى را نزد عرش دید و به جایگاه او غبطه خورد و در مورد او سؤال کرد. به او گفته شد که او به آنچه خداوند از فضل خود به مردم داده است حسد نمى برد.
(روضة الواعظین، ص 424)
15- امام على علیه السلام:
اَلحِرصُ وَالکِبرُ وَالحَسَدُ دَواعٍ إِلَى التَّقَحُّمِ فِى الذُّنوبِ؛
حرص و تکبّر و حسادت، انگیزه هاى فرورفتن در گناهانند.
(نهج البلاغه، حکمت 371)
16- به چه حسد نمی برند؟
امام حسن عسکری علیه السلام:
التَّواضُعُ نِعمَةٌ لایُحسَدُ عَلیها؛
تواضع و فروتنی نعمتی است که بر آن حسد نبرند.
(تحف العقول، ص489)
17- امام صادق علیه السلام:
اِنَّ صاحِبَ الدّینِ فَکَّرَ فَـعَـلَـتهُ السَّکینَةُ وَ استَـکانَ فَـتَواضَعَ وَ قَنِعَ فَاستَغنى وَ رَضىَ بِما اُعطىَ وَ انفَرَدَ فَکُفىَ الخوانَ وَ رَفَضَ الشَّهَواتِ فَصارَ حُرّا وَ خَلَعَ الدُّنیا فَتَحامَى الشُّرورَ وَ اطَّرَحَ الحَسَدَ فَظَهَرتِ المَحَبَّةُ وَ لَم یُخِفِ النّاسَ فَـلَـم یَخَفهُم وَ لَم یُذنِب اِلَیهِم فَسَلِمَ مِنهُم وَ سَخَت نَفسُهُ عَن کُلِّ شَىءٍ ففازَ وَ استَکمَلَ الفَضلَ وَ اَبصَرَ العافیَةَ فَاَمِنَ النَّدامَةَ؛
آدم دیندار چون مىاندیشد، آرامش بر جان او حاکم است. چون خضوع مىکند متواضع است. چون قناعت مىکند، بىنیاز است. به آنچه داده شده خشنود است. چون تنهایى را برگزیده از دوستان بىنیاز است. چون هوا و هوس را رها کرده آزاد است. چون دنیا را فرو گذارده از بدىها و گزندهاى آن در امان است. چون حسادت را دور افکنده محبتش آشکار است.مردم را نمىترساند پس از آنان نمىهراسد و به آنان تجاوز نمىکند پس از گزندشان در امان است. به هیچ چیز دل نمىبندد پس به رستگارى و کمال فضیلت دست مىیابد و عافیت را به دیده بصیرت مىنگرد پس کارش به پشیمانى نمىکِشد.
(امالى مفید، ص 52، ح 14)
18-پیامبر صلى الله علیه و آله:
اَلا اُخبِرُکُم بِاَبعَدِکُم مِنّى شَبَها؟ قَالُوا: بَلى یا رَسولَ اللّهِ. قالَ: اَلفاحِشُ المُتَفَحِّشُ البَذىءُ، اَلبَخِیلُ، اَلمُختَالُ، اَلحَقودُ، اَلحَسُودُ، اَلقاسِى القَلبِ، اَلبَعِیدُ مِن کُلِّ خَیرٍ یُرجى، غَیرُ المَمونِ مِن کُلِّ شَرٍّ یُتَّقى؛
آیا شما را از کم شباهتترینتان به خودم آگاه نسازم؟ عرض کردند: چرا، اى رسول خدا! فرمودند: زشتگوىِ بى آبروىِ بى شرم، بخیل، متکبر، کینه توز، حسود، سنگدل، کسى که هیچ امیدى به خیرش و امانى از شرش نیست.
(کافى، ج 2، ص 291، ح 9)
19- امام صادق علیه السلام:
اِیّـاکُـم اَن یَحسُـدَ بَعضُکـُم بَعضـاً فَـاِنَّ الکُفـرَ اَصلُه الحَسَـد؛
از حسـد ورزى به یکـدیگـر بپـرهیزیـد، زیـرا ریشه کفـر، حسـد است.
(تحف العقول ، ص 315)
20- امام صادق علیه السلام:
اصولُ الکُفرِ ثَلاثَهٌ الحِرصُ وَ الاِستِکبارُ وَ الحَسَدُ؛
ریشه های کفر سه چیز است:حرص و بزرگ منشی نمودن و حسد ورزیدن.
(جهاد النفس، ح 550)
22- امام صادق علیه السلام:
آفَةُ الدِّینِ الحَسَدُ وَ العُجبُ وَ الفَخرُ؛
آفت دینداری حسد و خودبینی و فخر فروشی است.
(جهاد النفس، ح 545)
از سید اصغر سعادت میر قدیم
** آیت الله سید اصغر سعادت میرقدیم لاهیجی
