** قال رَسَولُ اللهِ (صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلهِ وَسَلَّمَ) : اَرْبَعةٌ تَزیدُ فِى الْعُمْرِ : اَلتَّزویجُ بِالاَْبْکارِ ، وَ الاِْغْتِسالُ بِالْماءِ الحارِّ وَ النَّوْمُ عَلَى الْیَسارِ وَ اَکْلُ التُّفاحِ بِالاَْسْحارِ .
چهار چیز، بر عمر مى افزایند : ازدواج با دختران ، شستشو با آب گرم، خوابیدن برشانه و پهلوی چپ و خوردن سیب در سحرگاهان.
[مَواعِظُ العَدَدِیِه ، ص 211 ]
** به نظر می رسد اشکالاتی در این حدیث باشد :
یکی اینکه اِغتسال با آب گرم در هر شرایطی مفید نیست بلکه بستگی به فصول و نیز مزاج و طبیعت افراد نیز دارد . در زمستان ها بطور طبیعی از آب گرم استفاده می شود و در تابستان ها از آب خنک و سرد....(اَلماءُ البارِد) بعلاوه استفاده از آب سرد و خنک چه بسا آثار مثبت تری جهت نشاط و رفع خستگی و ....داشته باشد ...
ونیز در باره کلمه(اِغتِسال) باید معلوم شود که آیا مراد غُسل اصطلاحی است یا اینکه مراد مطلق شستن اعم از غسل اصطلاحی و غیرآن است . ظاهرا مراد از آن معنای اعم است...
مطلب دیگر در باره خواب به پهلوی چپ است . آنچه از روایات مختلف در باب نَوم و خواب فهمیده می شود آن است که خوابیدن به سمت راست یک سنت مطلوب و اسلامی است . در کتاب مَفاتیحُ الحَیات از آیت الله عبدالله جوادی آملی صفحه191 چنین آمده است : در آموزه های دینی اولویتِ سمتِ راست در برخی از کارها توصیه شده است . برای مثال خوردن غذا با دست راست ، ورود به مسجد و خروج از دستشویی با پای راست و ... از مصادیق آن است . پیامبر گرامی (صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلهِ وَسَلَّمَ) فرمود : إِنَّ اللهَ یُحِبُّ التَّیامُنَ فِی کُلِّ شَیءِِ .خدا سمت راست در هر چیزی را دوست می دارد .(مُستدرَکُ الوَسائل ج 1 ص 330) در کتاب مَفاتیحُ الحَیات ص 192 در باره آداب خوابیدن چنین ذکر شده است : رسولخدا ص می فرماید : ای علی خوابیدن چهار گونه است : خواب پیامبران بر پشت ، خواب مؤمنان بر پهلوی راست ، خواب کافران و منافقان بر پهلوی چپ و خواب شیطان ها بر رویشان( دمرو) است .
امام رضا (عَلَیهِ السَّلامُ) در باره شیوه خوابیدن چنین می فرماید :
وَ اعلَم اَنَّ النَّومَ سُلطانُ الدِّماغِ وَ هُوَ قِوامُ الجَسَدِ وَ قُوَّتُهُ فَأِذا اَرَدتَ النَّومَ فَلیَکُن اِضطِجاعَکَ اَوَّلاََ عَلَى شِقِّکَ الأَیمَنِ ثُمَّ انقَلِب عَلَى الأَیسَرِ وَ کَذلِکَ فَقُم مِن مَضجَعِکَ عَلَى شِقِّکَ الأَیمَنِ کَما بَدأتَ بِهِ عِندَ نَومِکَ .
بدان که خواب سبب سلطنت و تسلُّط بر مغز است( یعنی خواب بر فعالیت مغز مسلَط و حاکم می شود و فعالیت مغز کم می گردد و آدم خوابیده هوشیاری ندارد مگر معصومین ع و برخی اوتاد ) . خواب بدن را نیرو وقُوّت مى بخشد پس وقتى که اراده خواب نمودی اول بر پهلوى راست دراز بکش آنگاه بطرف چپ برگرد . همچنین هنگام برخاستن از خواب از طرف راست شروع کن چنان که موقع خوابیدن از همان طرف آغاز کردى .
رساله ذَهَبِیّه امام رضا ع (طِبُّ الرّضا ع)
بحارالأنوار ج 62 ص 316 .
و رُوِیَ عَنِ الامام علی بن موسى الرِّضَا (عَلَیهِ السَّلامُ) ، عَنْ آبَائِهِ ـ فِی حَدِیثٍ ـ أَنَّ رَجُلًا سَأَلَ عَلِیّاً ( علیه السلام ) عَنِ النَّوْمِ عَلَى کَمْ وَجْهٍ هُوَ ؟
قَالَ : " النَّوْمُ عَلَى أَرْبَعَةِ أَوْجُهٍ : الْأَنْبِیَاءُ تَنَامُ عَلَى أَقْفِیَتِهِمْ مُسْتَلْقِینَ وَ أَعْیُنُهَا لَا تَنَامُ مُتَوَقِّعَةً لِوَحْیِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ، وَ الْمُؤْمِنُ یَنَامُ عَلَى یَمِینِهِ مُسْتَقْبِلَ الْقِبْلَةِ ، وَ الْمُلُوکُ وَ أَبْنَاؤُهَا تَنَامُ عَلَى شَمَائِلِهِمْ لِیَسْتَمْرِءُوا مَا یَأْکُلُونَ ، وَ إِبْلِیسُ مَعَ إِخْوَانِهِ وَ کُلُّ مَجْنُونٍ وَ ذُو عَاهَةٍ یَنَامُ عَلَى وَجْهِهِ مُنْبَطِحاً .
روایت شده از امام رضا ع از پدران گرامیش که مردی از حضرت علی ع در باره اقسام خواب سؤال نمود و آن حضرت در پاسخ فرمودند که خوابیدن بر چهار قسم است : 1- پیامبران بر پشت دراز کشیده می خوابند در حالی که چشم هایشان برای دریافت وحیِ پروردگار نمی خوابد . 2- مؤمن رو به قبله بر پهلوی راست می خوابد 3- پادشاهان و فرزمدانشان برای گوارایی غذا بر پهلوی چپ می خوابند و ابلیس و برادرانش و دیوانگان و آسیب دیدگانِ عقلی بر روی شکم می خوابند . ( مَفاتیحُ الحَیات از آیت الله عبدالله جوادی آملی ص192 - وسائل الشیعة : 6 / 504 - عُیون اَخبارالرّضا ع ج1 ص246 و 247) .
و رَوى ابْنُ شَهْرَآشُوبَ فِی الْمَنَاقِبِ ، فِی صِفَةِ نَوْمِ النَّبِیِّ (صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلهِ وَسَلَّمَ) : وَ کَانَ إِذَا أَوَى إِلَى فِرَاشِهِ اضْطَجَعَ عَلَى شِقِّهِ الْأَیْمَنِ وَ وَضَعَ یَدَهُ الْیُمْنَى تَحْتَ خَدِّهِ الْأَیْمَنِ .
اِبن شهر آشوب در کتاب مَناقبش در باره چگونگی خواب پیامبر (صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلهِ وَسَلَّمَ) روایت کرده که : هرگاه پیامبر ص برای خوابیدن به رختخواب می رفت بر پهلوی راستش می خوابید و دست راستش را زیر گونه راستش قرار می داد . ( مَفاتیحُ الحَیات از آیت الله عبدالله جوادی آملی ص -مُستدرَکُ الوسائل : 5 / 115 ) .
سیداصغرسعادت میرقدیم لاهیجی
** آیت الله سید اصغر سعادت میرقدیم لاهیجی
**************************************
